Thiếu máu cục bộ

Thiếu máu cục bộ là tình trạng thiếu máu đến các mô hoặc cơ quan của cơ thể do các mạch máu bị rối loạn. T ình trạng này có thể xảy ra trên khắp cơ thể, từ tứ chi, tim mạch cho đến não bộ.

Nếu không được cung cấp đủ máu, các mô hoặc cơ quan không nhận đủ oxy. Nếu kéo dài đủ lâu, mô hoặc cơ quan không thể hoạt động bình thường, thậm chí có thể bị hư hỏng hoặc chết.

Nếu tổn thương hoặc chết của các mô này xảy ra đối với các cơ quan quan trọng, chẳng hạn như não hoặc tim, thì bệnh nhân có thể gặp các tình trạng nguy hiểm, chẳng hạn như đột quỵ hoặc đau tim.

Nguyên nhân của Thiếu máu cục bộ

Thiếu máu cục bộ thường do xơ vữa động mạch, là sự tích tụ các mảng bám trong mạch máu. Kết quả là, dòng chảy của máu bị tắc nghẽn. Sự tích tụ này diễn ra quá chậm nên hiếm khi được chú ý.

Các mảng trong mạch máu có thể bị vỡ và hình thành cục máu đông. Những cục máu đông này có thể làm tắc nghẽn mạch máu và làm máu ngừng lưu thông đột ngột. Những cục máu đông này cũng có thể lỏng ra và làm tắc nghẽn mạch máu ở các khu vực khác. Tình trạng này được gọi là thuyên tắc.

Yếu tố nguy cơ thiếu máu cục bộ

Một số yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh thiếu máu cục bộ ở người:

• Một số tình trạng y tế nhất định, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, tăng huyết áp, hạ huyết áp, cholesterol cao, chất béo trung tính cao, béo phì, rối loạn đông máu, thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh tim, khối u, rối loạn cơ hoặc xương, rối loạn máu, suy thận, viêm mạch và tình trạng viêm nhiễm, chẳng hạn như viêm tụy và viêm túi thừa
• Thói quen hút thuốc
• Tiêu thụ quá nhiều đồ uống có cồn
• LẠM DỤNG THUỐC
• Thương tật
• Hiếm khi tập thể dục
• Vòng eo lớn hơn 80 cm ở phụ nữ và 90 cm ở nam giới

Các triệu chứng của bệnh thiếu máu cục bộ

Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ phụ thuộc vào vị trí của tình trạng. Sau đây là các triệu chứng của thiếu máu cục bộ theo vị trí:

1. Thiếu máu cục bộ ở tim

Thiếu máu cục bộ ở tim xảy ra trong các mạch máu vành bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn. Thiếu máu cục bộ ở tim có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim. Các triệu chứng có thể xuất hiện bao gồm:

• Đau ngực giống như trầm cảm
• Đau ở cổ, hàm, vai hoặc cánh tay
• Nhịp tim nhanh hơn
• Khó thở, đặc biệt là khi hoạt động thể chất
• Buồn nôn và nôn
• Đổ mồ hôi lạnh
• Chóng mặt hoặc nhức đầu
• Chết đuối

2. Thiếu máu cục bộ ở ruột

Thiếu máu cục bộ trong ruột xảy ra khi các động mạch trong ruột không nhận đủ oxy cung cấp cho quá trình tiêu hóa. Tình trạng này có thể xảy ra đột ngột (cấp tính) hoặc lâu dài (mãn tính). Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột cấp tính là:

• Đau bụng đột ngột
• Tiêu chảy
• Buồn nôn và nôn
• Phân chứa máu
• Bụng to ra
• Chóng mặt ở người cao tuổi

Trong khi đó, các triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột mãn tính được đặc trưng bởi:

• Đau dạ dày hoặc chướng bụng kéo dài khoảng 30 phút sau khi ăn, sau đó biến mất sau 1-3 giờ
• Cơn đau dạ dày trở nên tồi tệ hơn sau vài tuần hoặc vài tháng
• Giảm cân
• Táo bón hoặc thậm chí tiêu chảy
• Buồn nôn
• Rối loạn ăn uống
• Đột quỵ hoặc đau tim

3. Thiếu máu cục bộ trong não

Thiếu máu cục bộ trong não là một loại đột quỵ. Trong tình trạng này, việc cung cấp máu cho các động mạch não bị tắc nghẽn khiến các tế bào não bị thiếu oxy. Kết quả là các tế bào não bị tổn thương hoặc chết.

Các triệu chứng của thiếu máu não bao gồm:

• Yếu hoặc liệt nửa người
• Nói chậm và khó hiểu người khác khi giao tiếp
• Khiếm thị, bao gồm mù một mắt hoặc song thị
• Chóng mặt hoặc chóng mặt
• Giảm nhận thức
• Mất kiểm soát cơ thể

4. Thiếu máu cục bộ ở chi

Thiếu máu cục bộ ở các chi xảy ra do bệnh động mạch ngoại vi, là sự tích tụ các mảng bám trong động mạch của các chi. Các triệu chứng của tình trạng này bao gồm:

• Tungkai cảm thấy đau ngay cả khi nghỉ ngơi
• Lòng bàn chân cảm thấy đau nhức hoặc tê liệt
• Bàn chân lạnh và yếu
• Da của các chi trông mịn và sáng bóng, sau đó chuyển sang màu đen
• Móng chân dày
• Những vết thương không bao giờ lành

Khi nào đi khám bác sĩ

Thiếu máu cục bộ ở não, tim, dạ dày hoặc các chi có thể gây tử vong. Thiếu máu cục bộ ở các bộ phận khác của cơ thể cũng có thể dẫn đến các tình trạng nghiêm trọng. Do đó, hãy tìm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu bạn gặp các triệu chứng sau:

• Đau ngực dữ dội
• Đau ngực không bao giờ biến mất
• Khó thở
• Các triệu chứng của đột quỵ, chẳng hạn như yếu các chi, tê, chóng mặt, khó nói hoặc mất thị lực
• Đau bụng dữ dội
• Các chi, cánh tay hoặc ngón tay có cảm giác lạnh, hơi xanh và tê cứng

Chẩn đoán Thiếu máu cục bộ

Bác sĩ có thể xác định bệnh nhân có bị thiếu máu cục bộ hay không dựa trên việc kiểm tra các triệu chứng và bệnh sử của bệnh nhân, cũng như khám sức khỏe tổng thể, đặc biệt là các bộ phận cơ thể nghi ngờ bị thiếu máu cục bộ.

Các bác sĩ cũng có thể khuyên bạn nên hỗ trợ kiểm tra dựa trên vùng thiếu máu cục bộ, cụ thể là:

1. Kiểm tra tình trạng thiếu máu cục bộ ở tim

• Chụp CT tim để tìm mảng xơ vữa của mạch vành
• Chụp động mạch tim để xem chi tiết hơn các mạch vành
• Siêu âm tim, để xem cấu trúc và chuyển động của tim
• Điện tâm đồ (ECG), để ghi lại hoạt động điện của tim
• Kiểm tra mức độ căng thẳng, để theo dõi nhịp tim, huyết áp và nhịp hô hấp trong khi hoạt động thể chất

2. Kiểm tra tình trạng thiếu máu cục bộ ở ruột

• Siêu âm Doppler, để kiểm tra dòng chảy của mạch máu
• Nội soi để xem đường tiêu hóa từ miệng đến ruột
• Nội soi đại tràng, để xem tình trạng của đại tràng
• Chụp mạch máu để xem mức độ nghiêm trọng của tắc nghẽn mạch máu

3. Kiểm tra tình trạng thiếu máu cục bộ trong não

• Xét nghiệm máu để kiểm tra tổng thể các tế bào máu, lượng đường trong máu và mức cholesterol
• Chụp CT não để xác định xem thiếu máu cục bộ có gây chết mô não không
• MRI não, để tìm hiểu khi nào xảy ra thiếu máu cục bộ

4. Kiểm tra tình trạng thiếu máu cục bộ ở chi

• Kiểm tra huyết áp ở mắt cá chân, để so sánh huyết áp trên cánh tay và chân ( chỉ số mắt cá chân-cánh tay )
• Siêu âm Doppler, để tìm kiếm tắc nghẽn động mạch ở các chi

Điều trị thiếu máu cục bộ

Điều trị thiếu máu cục bộ nhằm mục đích cải thiện lưu lượng máu đến cơ quan đích. Phương pháp điều trị sẽ được điều chỉnh phù hợp với vị trí thiếu máu cục bộ. Đây là lời giải thích:

1. Điều trị thiếu máu cục bộ ở tim

Điều trị thiếu máu cục bộ tim nhằm mục đích cải thiện lưu lượng máu đến cơ tim. Một trong những phương pháp điều trị có thể được thực hiện là dùng thuốc, chẳng hạn như:

• Aspirin, để ngăn cục máu đông dính vào các mạch thu hẹp
• Nitrat , chất ức chế beta hoặc chất đối kháng canxi, để làm giãn mạch vành để máu lưu thông đến tim được thông suốt
• Thuốc điều trị cao huyết áp, chẳng hạn như thuốc ức chế men chuyển , để giảm huyết áp
• Thuốc giảm cholesterol, để ngăn chặn sự tích tụ chất béo trong động mạch vành

Ngoài việc cho thuốc, một số thủ thuật y tế cũng có thể được thực hiện để cải thiện lưu lượng máu, cụ thể là:

• Lắp đặt các vòng ( stent ), để hỗ trợ các mạch máu bị thu hẹp để giữ cho chúng luôn thông thoáng
• Phẫu thuật bắc cầu tim, để tạo một đường dẫn khác hoặc mạch máu mới để cung cấp oxy cho cơ tim được đáp ứng

2. Điều trị thiếu máu cục bộ ở não

Điều trị chứng thiếu máu cục bộ trong não có thể được thực hiện bằng cách cho chất hoạt hóa plasminogen mô (TPA) để điều trị cục máu đông. Thủ tục này nên được thực hiện trong vòng 4 giờ sau khi đột quỵ. Các bác sĩ cũng có thể kê đơn aspirin hoặc thuốc chống đông máu để ngăn ngừa hình thành cục máu đông trở lại trong thời gian dài.

Ngoài các phương pháp trên, vòng tim ( stent ) cũng có thể được thực hiện trên các động mạch bị thu hẹp do tích tụ chất béo.

Sau khi điều trị, bệnh nhân sẽ cần vật lý trị liệu để phục hồi chức năng vận động bị suy giảm, khả năng phối hợp và khả năng nói.

3. Điều trị thiếu máu cục bộ đường ruột

Điều trị thiếu máu cục bộ đường ruột cần được thực hiện ngay lập tức để ngăn ngừa tổn thương ruột vĩnh viễn. Tình trạng này có thể được điều trị thông qua thủ thuật đặt vòng ( stent ), phẫu thuật bắc cầu hoặc loại bỏ mảng bám trên thành động mạch.

4. Điều trị thiếu máu cục bộ ở chi

Bác sĩ sẽ cho bạn uống thuốc làm giãn mạch để lượng máu đến các chi được cải thiện. Ví dụ về các loại thuốc như vậy là cilostazol và pentoxifylline. Các bác sĩ cũng có thể tiêm thuốc làm loãng máu để loại bỏ cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu.

Cũng cần dùng thuốc để ngăn ngừa các biến chứng, bao gồm thuốc làm giảm cholesterol (statin), thuốc tăng huyết áp, thuốc kiểm soát lượng đường trong máu và thuốc để ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông.

Nếu dùng thuốc không hiệu quả, bác sĩ có thể thực hiện các biện pháp khác, chẳng hạn như nong mạch và đặt stent để làm giãn các động mạch bị thu hẹp, cũng như phẫu thuật bắc cầu .

Các biến chứng của bệnh thiếu máu cục bộ

Thiếu máu cục bộ có thể gây ra các biến chứng khác nhau ở từng bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng, cụ thể là:

1. Biến chứng của thiếu máu cục bộ lên não

• Tổn thương não vĩnh viễn

2. Các biến chứng của thiếu máu cục bộ ở ruột

• Sự hình thành các lỗ trên thành ruột
• Viêm phúc mạc
• Nhiễm trùng huyết
• Tổn thương ruột vĩnh viễn
• Mô ruột chết

3. Biến chứng của thiếu máu cục bộ ở tim

• Loạn nhịp tim
• Đau tim
• Suy tim

4. Biến chứng của thiếu máu cục bộ ở chi

• Chi bị nhiễm trùng nặng
• Mô chi chết
• Cắt cụt chân
• Đột quỵ hoặc đau tim

Phòng ngừa thiếu máu cục bộ

Thiếu máu cục bộ có thể được ngăn ngừa bằng cách tránh nguy cơ xơ vữa động mạch. Phòng ngừa bằng cách thay đổi lối sống, chẳng hạn như:

• Ăn các loại thực phẩm lành mạnh, bổ dưỡng và cân bằng
• Tăng lượng trái cây và rau quả
• Tập thể dục thường xuyên
• Quản lý tốt căng thẳng, chẳng hạn như tập yoga hoặc thiền
• Bỏ hút thuốc
• Kiểm soát bệnh tiểu đường, huyết áp và mức cholesterol
• Thường xuyên kiểm tra với bác sĩ nếu bạn mắc một căn bệnh có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc xơ vữa động mạch.